• Kanser tedavileri sıklıkla bazı yan etkilere neden olur. Bu yan etkileri azaltmak kanser tedavisine devam edebilmek açısından çok önemlidir. Tedaviniz süresince yaşadığınız sorunları tedavi ekibinizle konuşarak bu sorunlara yönelik uygun çözümler için doktorunuzdan yardım alabilirsiniz.1


• Böbrek kanseri tedavisinde sıklıkla kullanılan ilaçlara ait yan etkiler ve bunlarla nasıl baş edebileceğiniz konusunda yol gösterici bilgileri aşağıda bulabilirsiniz.

Diyare (İshal) ve Tedavisi2

• Tedavi sırasında ilaçlara bağlı farklı derecelerde diyare gelişebilir. Günde 7 seferden fazla dışkılama ve günlük ihtiyaçların karşılanmasını önleyebilecek derecede güç kaybı durumunda hastaneye yatış gerekebilir.

Hafif diyare* durumunda yapabilecekleriniz:

• Küçük miktarlarda, sık öğünler tüketin.


• Muz, pirinç, elma püresi ve kızarmış ekmek gibi sindirimi kolay yiyecekler tüketin.


• Kafein, süt ürünleri, portakal suyu, yağlı ve baharatlı gıdalardan kaçının.


• Düşük lif içeren bir diyet tercih edin.


• Vücudunuzun susuz kalmaması için bol su için.

*Derece 1 diyare: Günlük olarak kişinin normal rutininden 4 fazla dışkılama sayısı.

Yorgunluk3

• Yorgunluk, kansere veya aldığınız tedaviye bağlı ortaya çıkabilir. Günlük hayatınızı, aktivitelerinizi, sosyal ilişkilerinizi etkiler ve dinlenmekle geçmez. Aynı zamanda tedaviyle başa çıkabilme gücünüzü ve geleceğe dönük umudunuzu azaltır.


• Yorgunlukla mücadele için ilk yapılması gereken, depresyon, stres, uykusuzluk, yetersiz beslenme, kansızlık, ilaç yan etkisi veya diğer hastalıklar gibi tıbbi bir neden olup olmadığının anlaşılması ve varsa tedavi edilmesidir.


• Yorgunlukla mücadele için ilk yapılması gereken, depresyon, stres, uykusuzluk, yetersiz beslenme, kansızlık, ilaç yan etkisi veya diğer hastalıklar gibi tıbbi bir neden olup olmadığının anlaşılması ve varsa tedavi edilmesidir.

Ağız kuruluğu ve mukozit4
Bazı hastalarda tedaviler nedeniyle ağız ve boğaz mukozasındaki yangı ve şişmeye bağlı olarak ağız kuruluğu ve mukozit görülebilir. Bunun önlenmesi veya azaltılması için şu yöntemler uygulanabilir:

• Günde birkaç kere florürlü diş macunu ile dişler nazikçe fırçalanmalıdır.


• Ağızdaki yaralar ciddiyse, diş fırçası yerine yumuşak sünger kullanılabilir.


• Diş ipi nazikçe kullanılmalıdır.


• Bir su bardağın içerisine ½ çay kaşığı tuz ve ½ çay kaşığı karbonat konarak gargara yapılabilir.


• İçerisinde alkol bulunan ağız yıkama solüsyonlarından kaçınılmalıdır.


• Diş protezlerinin ağızda kalma süresi azaltılabilir.


• Asitli, baharatlı, tuzlu, sert ve kuru gıdalardan uzak durulmalıdır.

İştah Kaybı5
Kanser hastalarında sıklıkla hastalığın kendisine veya alınan tedavilere bağlı iştah kaybı görülür. İştah kaybı önlenmediğinde bu gerekli besinlerin alınamamasına, kilo kaybına, yorgunluğa ve güçsüzlüğe neden olur. İştah kaybıyla mücadele etmek için şu yöntemler kullanılabilir :

• İştahın artmasına yardımcı olmak için bulantı, ağız yaraları, ağız kuruluğu, ağrı veya depresyon gibi durumların tedavi edilmesi.


• Günde 5-6 kere ufak öğünler ve açlık hissedildiğinde atıştırmalıklar.


• Yemek miktarının kısıtlanmaması.


• Gün içerisinde açlık saatlerinin belirlenmesi ve o saatlerde yemek yenmesi.


• Kalori ve protein açısından zengin atıştırmalıklar (kuru meyveler, fındık, ceviz, yer fıstığı gibi kuru yemişler, fındık ezmesi, yoğurt, peynir, yumurta, dondurma, kahvaltılık gevrek, puding, süt veya besleyici meyveli sütler).


• Çok hızlı bir şekilde tokluk hissi yaratabileceğinden yemek sırasında büyük miktarlarda su içmekten kaçınılması.


• Alışveriş için yakınlardan yardım istemek.


• Hazır yemekleri tercih etmek.


• Keyifli ortamlarda yemek yemek.


• Büyük tabaklar yerine küçük tabaklarda yemek.


• Yemeğin kokusu veya tadı bulantıya neden oluyorsa yiyecekleri ısıtmadan oda sıcaklığında yemek.


• Yemeklere baharatlar ve lezzetlendiriciler eklemek.


• Metalik tat gibi tat konusunda sorunlar var ise yemekten önce naneli veya limonlu sert şekerler.


• İştahı artırmak için 20 dakikalık yürüyüşler gibi hafif egzersizler.


• Diyetisyen desteği.

El ayak sendromu6
El ayak sendromu bazen ilaçların kullanımı sırasında ortaya çıkabilen bir durumdur. El ayalarında ve tabanlarda kızarıklık, şişlik ve ağrı ile, bazen de soyulma ile seyreder. Etkilenen bölgelerde hassasiyet, yanma, karıncalanma olabilir. Şiddetli seyrettiği durumlarda elleri kullanma zorluğu ve yürümede güçlük meydana gelebilir. El ayak sendromunun önlenmesi için şu yöntemler kullanılabilir:

• El ve ayakların sıcak suyla temasının kısıtlanması.


• Ilık su ile duş alınması veya banyo yapılması.


• Sauna gibi ısı kaynakları ve doğrudan güneş alan yerlerden kaçınılması.


• Temizlik malzemelerindeki güçlü kimyasallarla temastan kaçınılması.


• Sıcak su altında astarsız lastik veya vinil eldiven kullanımından kaçınılması ve lastik eldivenlerin altına beyaz pamuklu eldiven giyilmesi.


• Elleri nemli tutmak için cilt bakım kremlerinin kullanımı.


• Bol, rahat ve iyi havalanan ayakkabı giymek.


• Çıplak ayakla yürümemek.

Tat değişiklikleri7
Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlara bağlı olarak bazı kişilerde ağız tadında değişiklikler oluşabilir. Acı, tatlı, ve/veya tuzlu yiyeceklerin tadı öncekinden farklı algılanabilir. Sanki yenen her şeyin tadı aynıymış gibi gelebilir. Özellikle et veya bol proteinli gıdaların tadı kimyasal veya metalik şekilde algılanabilir. Tat değişikliklerinin önüne geçebilmek için şunlar uygulanabilir:

• Ağız kuruluğu, diş veya diş eti problemleri gibi nedenlerin tedavi edilmesi.


• Kokusu ve tadı güzel olan yiyeceklerin seçilmesi.


• Pişirme kokularının önlenmesi için havalandırma kullanmak (soğuk veya oda sıcaklığındaki gıdalar da daha az kokar).


• Soğuk veya donmuş gıdaların tüketilmesi.


• Metalik tadı azaltmak için plastik çatal bıçak ve cam pişirme kapları kullanılması.


• Ağızdaki acı ve metalik tadın maskelenmesine yardımcı olmak üzere nane, limon veya portakal gibi aromaları olan sert şekerler veya şekersiz sakız.


• Yiyeceklerin otlar, baharatlar, şeker, limon veya soslarla tatlandırılması.


• Bir su bardağın içerisine ½ çay kaşığı tuz ve ½ çay kaşığı karbonat konarak gargara yapılması.

Bulantı ve kusma8
Bazı hastalarda kanser ilaçlarına bağlı bulantı ve kusma görülebilir. Bunu önlemek daha iyi hissetmenizi sağlar ve sıvı kaybı, beslenme bozukluğu gibi sorunlar yaşamanızı engeller. Bulantı ve kusmayı önlemek için şunlar uygulanabilir:

• Bol sıvı alın.


• Yağlı, baharatlı, tatlı ve kızarmış şeylerden rahatsız oluyorsanız yemeyin.


• Yemek hazırlarken kokusundan rahatsız oluyorsanız başkalarından yardım isteyin.


• Kokudan rahatsız oluyorsanız soğuk gıdaları tercih edin veya yemeğinizin soğumasını bekleyin.


• Bu durumu doktorunuzla konuşun, doktorunuz gerekli görürse bulantı için bir tedavi başlayabilir.

Uykusuzluk9
Kanser tedavisi alan hastaların yaklaşık yarısında ilaçlar, hastanede yatış, stres gibi nedenlerle uykusuzluk gelişebilir. Uykusuzluk sorununuz olduğunda bunu doktorunuzla konuşup yardım isteyebilirsiniz.

• Uykuyla ilgili alışkanlıklar geliştirmek faydalı olabilir. Sadece uykunuz geldiğinde yatağa gitmek, karanlık ve sessiz bir ortam ayarlamak, uygun yatak seçimi, yatmadan birkaç saat öncesinde televizyon seyretmeyi ve diğer elektronik cihazları kullanmayı bırakmak, yatmadan bir süre önce yemeyi ve içmeyi kesmek, gündüz düzenli egzersiz yapmak bunlardan bazılarıdır.


• Rahatlama terapileri ve davranış terapileri de sorunun çözülmesine yardımcı olabilir.

Kaynaklar

1. Managing Physical Side Effects. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects (Erişim Tarihi: 29.08.2019).


2. Diarrhea. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/diarrhea (Erişim Tarihi: 28.08.2019).


3. Fatigue. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/fatigue (Erişim Tarihi: 28.08.2019).


4. Mouth Sores or Mucositis. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/mouth-sores-or-mucositis (Erişim Tarihi: 28.08.2019).


5. Appetite Loss. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/appetite-loss (Erişim Tarihi: 28.08.2019).


6. Hand-Foot Syndrome or Palmar-Plantar Erythrodysesthesia. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/hand-foot-syndrome-or-palmar-plantar-erythrodysesthesia (Erişim Tarihi: 28.08.2019).


7. Taste Changes. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/taste-change (Erişim Tarihi: 28.08.2019).


8. Nausea and Vomiting in People with Cancer. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/nausea (Erişim Tarihi: 28.08.2019).


9. Sleep Problems (Insomnia) and Cancer Treatment. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/sleep-disorders (Erişim Tarihi: 28.08.2019).