KADIN KANSERLERİ

MEME KANSERİ - YUMURTALIK KANSERİ

Meme Kanserinin Belirtileri Nelerdir?

Farklı insanlar farklı belirtiler görülebilir. Bazı kişilerde hiçbir belirti veya semptom görülmez. 1

Meme kanserinin bazı belirtileri şunlardır 1

• Göğüste veya koltuk altında (koltuk altı) yeni yumru
• Memenin bir kısmının kalınlaşması veya şişmesi
• Meme derisinde tahriş veya çukurlaşma
• Meme ucu bölgesinde veya memede kızarıklık veya pul pul cilt
• Meme ucunun içeri çekilmesi veya meme bölgesinde ağrı
• Kan dahil anne sütü dışında meme başı akıntısı
• Memenin boyutunda veya şeklinde herhangi bir değişiklik
• Memenin herhangi bir bölgesinde ağrı

Bu semptomların kanser olmayan başka durumlarda da ortaya çıkabileceğini unutmayın.

Sizi endişelendiren herhangi bir belirti veya semptomunuz varsa, hemen doktorunuzu ziyaret edin. 1

Meme Kanseri İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Değiştirebileceğiniz Risk Faktörleri: 2

• Fiziksel olarak aktif olmamak
• Fazla kilolu olmak veya menapozdan sonra obeziteye sahip olmak
• Hormon takviyesi almak
• İlk gebeliği 30 yaşından sonra olmak, emzirmemek ve hiçbir zaman tam gebelik yaşamamış olmak
• Alkol tüketimi

Değiştiremeyeceğiniz Risk Faktörleri: 2

• Yaşlanmak
• Genetik mutasyonlar: BRCA1 ve BRCA2 gibi belirli genlerde kalıtsal değişiklikler (mutasyonlar) olan kadınlar meme ve yumurtalık kanseri açısından daha yüksek risk altındadır
• Adet / Menapoz özellikleri: 12 yaşından önce adet görmeye başlamak ve 55 yaşından sonra menopoza girmek kadınları hormonlara daha uzun süre maruz bırakarak meme kanserine yakalanma riskini artırıyor
• Ailede meme veya yumurtalık kanseri öyküsü
• Önceden alınış radyasyon tedavileri

Ailemde meme kanseri var mı? Ne yapmalıyım?

Ailenizde bir meme kanseri öyküsü varsa veya BRCA1 ve BRCA2 genlerinizde kalıtsal değişiklikler varsa, meme kanseri olma riskiniz yüksek olabilir. Ailenizin meme kanserine ilişkin sağlık geçmişini toplamak ve bu bilgileri doktorunuzla paylaşmak, daha yüksek risk altında olup olmadığınızı öğrenmenize yardımcı olabilir. 3

Aile sağlığı geçmişinizi toplarken:

• Ebeveynlerinizi, kız kardeşlerinizi, erkek kardeşlerinizi, çocuklarınızı, büyükanne ve büyükbabalarınızı, teyzelerinizi, amcalarınızı, yeğenlerinizi ve yeğenlerinizi dahil edin
• Her akrabanın sahip olduğu kanserleri ve hangi yaşta teşhis edildiğini listeleyin. Ölen akrabalar için yaşını ve ölüm nedenini listeleyin.
• Meme ve yumurtalık kanseri riskinin sadece anne tarafınızdan gelmediğini unutmayın; babanızın meme, yumurtalık ve diğer kanserli akrabaları da önemlidir!

Aile sağlığı geçmişinizi düzenli olarak güncelleyin ve doktorunuza yeni meme kanseri vakalarını bildirin. 3

Meme Kanseri Riskimi Azaltmak İçin Ne Yapabilirim?

Yaşam boyu birçok faktör meme kanseri riskinizi etkileyebilir. Yaşlanmak veya aile geçmişiniz gibi bazı faktörleri değiştiremezsiniz, ancak aşağıdaki yollarla sağlığınıza dikkat ederek meme kanseri riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilirsiniz: 4

• Sağlıklı bir kiloda kalın
• Alkol kullanmayın ya da ölçülü tüketin
• Hormon replasman tedavisi veya doğum kontrol hapları alıyorsanız riskleri doktorunuza sorun ve sizin için doğru olup olmadığını öğrenin
• Emzirme çağıdaki bebeklerinizi mümkün olduğunca emzirin
• Ailenizde meme kanseri öyküsü varsa veya BRCA1 ve BRCA2 genlerinizde kalıtsal değişiklikler varsa, riskinizi azaltmanın diğer yolları hakkında doktorunuzla konuşun

BRCA1 ve BRCA2 genleri nedir?

Normalde, BRCA1 ve BRCA2 genleri sizi belirli kanserlere yakalanmaktan korur. 5

Ancak BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki bazı mutasyonlar, bunların düzgün çalışmasını engeller, bu nedenle, bu mutasyonlardan birini kalıtsal olarak  alırsanız, meme, yumurtalık ve diğer kanserlere yakalanma olasılığınız daha yüksektir. 5

Bununla birlikte, bir BRCA1 veya BRCA2 mutasyonunu kalıtsal olarak alan herkes meme veya yumurtalık kanserine yakalanmaz. Herkeste BRCA1 ve BRCA2 genlerinin iki kopyası vardır, biri anneden, diğeri babadan kalıtılır. 5

Bir kişi bir ebeveynden BRCA1 veya BRCA2 mutasyonunu miras alsa bile, diğer ebeveynden BRCA1 veya BRCA2 geninin normal kopyasına sahiptir. Kanser, genin normal kopyasını etkileyen ikinci bir mutasyon meydana geldiğinde ortaya çıkar, böylece kişi artık düzgün çalışan bir BRCA1 veya BRCA2 genine sahip değildir. 5

Kalıtsal BRCA1 veya BRCA2 mutasyonunun aksine, ikinci mutasyon kişinin vücudunda bulunmaz, yalnızca kanser dokusunda bulunur. 5

BRCA gen testim pozitif çıkarsa ne anlama geliyor?

Pozitif bir test sonucunuz varsa kalıtsal meme kanserine neden olduğu bilinen bir mutasyona sahipsiniz demektir. 6

Sizin için anlamı:

Kansere yakalanma olasılığınızı azaltmak veya kansere yakalanırsanız erken teşhis etmek için adımlar atabilirsiniz. Halihazırda meme  kanseriniz varsa, pozitif bir test sonucu tedavi kararlarınızı yönlendirmenize yardımcı olabilir. 6

Aileniz için anlamı:

Diğer aile üyeleri genetik test yaptırmaya karar verirse, onların testi sizde sahip olduğunuz aynı mutasyonu kontrol etmelidir.

Ebeveynlerinizin, çocuklarınızın, kız ve erkek kardeşlerinizin her birinin aynı mutasyona sahip olma şansı 2'de 1'dir (%50). 6

Negatif bir test sonucunuz varsa, test bir mutasyon bulmamıştır. Bununla birlikte, bunun sizin için ne anlama geldiği, daha önce meme veya yumurtalık kanseri geçirip geçirmediğinize ve başka bir akrabanızın mutasyona sahip olduğunun bilinip bilinmediğine bağlıdır. 6

Halihazırda meme veya yumurtalık kanseri geçirdiyseniz:

Sizin için anlamı:

Negatif sonuç, testin kanserinize neden olan bir mutasyon bulmadığı anlamına gelir. Daha fazla test mevcut olabilir. 6

Aileniz için anlamı:

Başka bir akrabanızda mutasyon olduğu bilinmedikçe, ailenizdeki meme kanserinin kalıtsal bir mutasyona bağlı olma olasılığı daha düşüktür. 6

Ailenizde meme kanseri olmayan bireylerde yapılacak genetik testlerin, başka bir akrabanızda mutasyon olduğu bilinmediği sürece yararlı olması pek olası değildir. Bazı durumlarda test, meme kanseri olan başka bir aile üyesi için hala yararlı olabilir. Bunun nedeni, ailenizde kalıtsal bir mutasyon olması, ancak bunu miras almamış olmanızın hala mümkün olmasıdır. 6

Yumurtalık Kanserinin Belirtileri Nelerdir? 7

Yumurtalık kanseri aşağıdaki belirtilere ve semptomlara neden olabilir:

• Vajinal kanama (özellikle menopoza girdiyseniz) veya vajinanızdan sizin için normal olmayan akıntı.
• Pelvik bölgede ağrı veya basınç.
• Karın veya sırt ağrısı.
• Şişkinlik
• Çok çabuk doyma veya yemek yemede zorluk.
• Daha sık veya acil idrara çıkma ihtiyacı ve/veya kabızlık gibi tuvalet alışkanlıklarınızda değişiklik.

Vücudunuza dikkat edin ve sizin için neyin normal olduğunu bilin. Olağandışı vajinal kanamanız varsa hemen bir doktora görünün. İki hafta veya daha uzun süredir diğer belirtilerden herhangi birine sahipseniz ve bunlar sizin için normal değilse bir doktora görünün. Kanserden başka bir nedenden kaynaklanabilirler ancak öğrenmenin tek yolu bir doktora görünmektir. 7

Yumurtalık Kanseri İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Bir kadının yumurtalık kanseri riskini artırabilecek birçok faktör vardır: 8

• Orta yaş ve üzeri olmak
• Anne veya baba tarafında yumurtalık kanseri olan yakın aile üyelerinin olması
• BRCA1 - BRCA2 veya Lynch sendromu gibi riskini artıran bir genetik mutasyona sahip olmak
• Meme, rahim veya kolorektal (kolon) kanseri geçirmiş olmak.
• Doğu Avrupa veya Aşkenazi Yahudi geçmişine sahip olmak.
• Endometriozis olması (rahim iç yüzeyinden gelen dokunun vücudun başka bir yerinde büyüdüğü bir durum)
• Hiç doğum yapmamış veya hamile kalmakta zorluk çekmiş olmak.

Ek olarak, bazı araştırmalar, 10 yıl veya daha uzun süre tek başına östrojen (progesteron olmadan) alan kadınların yumurtalık kanseri riskinin artabileceğini düşündürmektedir. 8

Bu faktörlerden bir veya birkaçının sizin için doğru olması yumurtalık kanserine yakalanacağınız anlamına gelmez. Ancak riskiniz hakkında doktorunuzla konuşmalısınız. Sizde veya ailenizde yumurtalık kanseri öyküsü varsa, genetik danışmanlık konusunda doktorunuzla da iletişimde olmalısınız. 8

Genetik geçişin yumurtalık kanserlerindeki önemi nedir?

Anne tarafı birinci derece akrabalarında yumurtalık kanseri olan kadınlarda yumurtalık kanseri riski görülme sıklığı belirgin olarak artar. Örneğin 35 yaşındaki bir kadında ömür boyu yumurtalık kanseri olma olasılığı %1.6’dır. Buna karşılık bir yakınında yumurtalık kanseri olanlarda bu olasılık %5’e, iki yakınında olanlarda ise %7’ye yükselir. 9

Bir ailede birden fazla yumurtalık kanseri varsa bu ailevi yumurtalık kanseri olarak tanımlanır. Yumurtalık kanseri olan hastaların %15-20’sinin ailesinde yumurtalık kanseri olan başka kadınlar da vardır. 9

Kuşaktan kuşağa aktarılan genetik anormallikler (kalıtsal mutasyonlar) sonucu oluşan kalıtsal yumurtalık kanserlerinin çok önemli bir bölümü BRCA 1 ve 2 gen anormallikleri (mutasyonları) sonucu ortaya çıkar. Bu kanserler tüm yumurtalık kanserlerinin %10-15’ini oluştur. BRCA 1 kalıtsal mutasyonu olan kadınların %50-85’inde meme kanseri ve %15- 45’inde yumurtalık kanseri görülür. Bu kadınlarda yumurtalık kanseri görülme riski 35-40 yaşından sonra belirgin olarak artar. 9

Buna karşılık BRCA 2 gen mutasyonu olanlarda yaşam boyu meme kanseri riski %40-60, yumurtalık kanseri riski ise %10-20 kadardır. Buradaki risk artışı da 45-50 yaşından sonra başlar. 9

BRCA1 ve BRCA2 genleri nedir?

Normalde, BRCA1 ve BRCA2 genleri sizi belirli kanserlere yakalanmaktan korur. 5

Ancak BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki bazı mutasyonlar, bunların düzgün çalışmasını engeller, bu nedenle, bu mutasyonlardan birini kalıtsal olarak alırsanız, meme, yumurtalık ve diğer kanserlere yakalanma olasılığınız daha yüksektir. 5

Bununla birlikte, bir BRCA1 veya BRCA2 mutasyonunu kalıtsal olarak alan herkes meme veya yumurtalık kanserine yakalanmaz. Herkeste BRCA1 ve BRCA2 genlerinin iki kopyası vardır, biri annedn, diğeri babadan kalıtılır. 5

Bir kişi bir ebeveynden BRCA1 veya BRCA2 mutasyonunu miras alsa bile, diğer ebeveynden BRCA1 veya BRCA2 geninin normal kopyasına sahiptir. Kanser, genin normal kopyasını etkileyen ikinci bir mutasyon meydana geldiğinde ortaya çıkar, böylece kişi artık düzgün çalışan bir BRCA1 veya BRCA2 genine sahip değildir. 5

 

Kalıtsal BRCA1 veya BRCA2 mutasyonunun aksine, ikinci mutasyon kişinin vücudunda bulunmaz, yalnızca kanser dokusunda bulunur. 5

BRCA gen mutasyon araştırması neden yapılır?

Bu araştırmanın 2 nedeni bu vardır 5

1. BRCA mutasyonu olan sağlıklı kadınlarda yumurtalık kanseri oluşmasını önlemek veya erken tanı koyulmasını sağlamaktır. Yumurtalık kanseri oluşmasını önlemenin en başarılı yolu 40-45 yaşlarında yumurtalıkların koruyucu olarak alınmasıdır. Buna risk azaltıcı cerrahi denir. Bu grup hastalarda uygulanacak diğer bir yol, bu kadınların uzun süre doğum kontrol tabletleri kullanmasıdır. Gen mutasyonu olan kadınların özellikle 30-35 yaşından sonra 6 aylık aralıklar ile kontrol edilmeleri önemlidir. 5

2. Yumurtalık kanseri olan kadınlarda BRCA gen mutasyona raştırmasının diğer önemli bir nedeni hastalığın tedavisini planlamak ve uygun ilaç seçimini belirlemektir. Özellikle son yıllarda yapılan çalışmalarda BRCA mutasyonu olan hastaların PARP inhibitörleri denen bir ilaç grubuna iyi cevap verdikleri gösterilmiştir. Bu tedaviler hedefe yönelik tedaviler olarak bilinir. Başka hedefe yönelik tedavilerin de bu grup hastalarda daha etkin olduğu bilinir. 5

Yumurtalık kanseri tanısı alan her kadında, 45 yaş ve öncesinde meme kanseri tanısı alan her kadında ve birinci derece yakınlarında BRCA gen mutasyonu olan sağlıklı kadınlarda BRCA mutasyonu araştırılmalıdır. 5

BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonu nasıl anlaşılır?

Bu mutasyonlar, aynı anda birkaç farklı gendeki mutasyonları arayan çoklu gen panelleri kullanılarak yapılan genetik testlerle tanımlanabilir. 5

Aile üyelerinizden birinde bilinen bir BRCA1 veya BRCA2 mutasyonu varsa, genetik test yaptıran diğer aile üyeleri bu mutasyon için kontrol edilmelidir. 5

Meme ve yumurtalık kanseri ile ilgili bir BRCA1, BRCA2 veya başka bir mutasyona sahip olabileceğinizden endişe ediyorsanız, ilk adım, ailenizin meme ve yumurtalık kanseri öyküsünü sorgulamak ve bu bilgiyi doktorunuzla paylaşmaktır.5

 

Yumurtalık Kanseri Riskimi Azaltmak İçin Ne Yapabilirim?

Aşağıdaki durumlar yumurtalık kanserine yakalanma olasılığının daha düşük olmasıyla ilişkilidir:

• Beş yıl veya daha uzun süre doğum kontrol hapı kullanmış olmak.
• Tüplerin bağlanması her iki yumurtalığın alınması, her iki fallop tüpünün çıkarılması veya histerektomi (uterusun ve bazen serviksin çıkarıldığı bir ameliyat) olması.
• Doğum yapmış olmak
• Emzirmek. Bazı araştırmalar, bir yıl veya daha uzun süre emziren kadınların yumurtalık kanseri riskini orta derecede azaltabileceğini düşündürmektedir.

Yumurtalık kanseri riskleriniz ve bu riskleri azaltmanın yolları hakkında mutlaka doktorunuzla konuşun. Bazı durumlar yumurtalık kanseri olma şansını azaltmaya yardımcı olsa da, herkes için tavsiye edilmez. Örneğin, doğum kontrol hapları meme kanseri olma şansınızı artırabilir.

 

Referanslar:

1. https://www.cdc.gov/cancer/breast/basic_info/symptoms.htm (Erişim tarihi: 17.06.2023)

2. https://www.cdc.gov/cancer/breast/basic_info/risk_factors.htm (Erişim tarihi: 17.06.2023)

3. https://www.cdc.gov/genomics/disease/breast_ovarian_cancer/breast_ovarian_cancer.htm (Erişim tarihi: 17.06.2023)

4. https://www.cdc.gov/cancer/breast/basic_info/prevention.htm (Erişim tarihi: 17.06.2023)

5. https://www.cdc.gov/genomics/disease/breast_ovarian_cancer/genes_hboc.htm (Erişim tarihi: 17.06.2023)

6. https://www.cdc.gov/genomics/disease/breast_ovarian_cancer/testing.htm (Erişim tarihi: 17.06.2023)

7. https://www.cdc.gov/cancer/ovarian/basic_info/symptoms.htm

8. https://www.cdc.gov/cancer/ovarian/basic_info/risk_factors.htm

9. https://www.trsgo.org/files/toplum-icin/yumurtalik-kanserini-anlamak.pdf

10. https://www.cdc.gov/cancer/ovarian/basic_info/prevention.htm